Zeki Müren: Sanat Güneşi’nin Bursa’dan Doğan Işıltılı Hayatı

“Sanat bir yaşam biçimidir. Ve ben bu yaşamı Bursa’da öğrendim.”

Zeki Müren: Sanat Güneşi’nin Bursa’dan Doğan Işıltılı Hayatı

Türk sanat dünyası denince akla ilk gelen isimlerden biri, belki de en ışıltılısı Zeki Müren‘dir (6 Aralık 1931 – 24 Eylül 1996). Sadece Türk Sanat Müziği‘nin eşsiz yorumcusu ve bestecisi değil, aynı zamanda başarılı bir oyuncu, şair ve desinatör kimlikleriyle de gönüllerde taht kurmuş gerçek bir ikondu. Kusursuz Türkçesi, sahnedeki devleşen duruşu, kendi tasarladığı göz alıcı kostümleri ve halkla kurduğu sıcak bağ ile “Sanat Güneşi” ve “Paşa” unvanlarını sonuna kadar hak etmişti. Milyonların sevgilisi olan bu büyük sanatçının hayat yolculuğu, Osmanlı’nın ilk başkenti, evliyalar şehri Bursa‘da başladı ve yine burada son buldu. Gelin, Bursa‘dan doğup tüm Türkiye’yi aydınlatan Sanat Güneşi Zeki Müren‘in hayatına yakından bakalım.

|

Bursa’da Filizlenen Bir Yetenek: Çocukluk ve Eğitim Yılları

Zeki Müren, 6 Aralık 1931’de Bursa‘nın tarihi Hisar semtindeki Ortapazar Caddesi’nde, Üsküp’ten göç etmiş kereste tüccarı Kaya Müren ve Hayriye Müren çiftinin tek çocuğu olarak dünyaya geldi. Müziğe olan yeteneği çok küçük yaşlarda fark edildi. İlk eğitimini Bursa Osmangazi İlkokulu‘nda tamamladı. Ortaokul için Tophane Sanat Okulu‘na devam ederken bir yandan da müzik dersleri almaya başladı. Tamburi İzzet Gerçeker’den aldığı derslerle müzik bilgisi ve yeteneği daha da gelişti. Babası onun mimar olmasını istese de, içindeki müzik aşkı ağır bastı. Lise eğitimi için İstanbul’a giderek Boğaziçi Lisesi’ne kaydoldu ve burayı birincilikle bitirdi. Ardından, desen tasarımı eğitimi almak üzere İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi‘ne (bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) girdi ve Yüksek Süsleme Bölümü’nden yine birincilikle mezun oldu.

Radyodan Sahnelere ve Beyaz Perdeye Uzanan Yolculuk

Zeki Müren‘in profesyonel müzik kariyeri, 1950 yılında TRT İstanbul Radyosu’nun açtığı ve 186 adayın katıldığı solistlik sınavını birincilikle kazanmasıyla başladı. 1 Ocak 1951’de İstanbul Radyosu’nda verdiği ilk canlı konser büyük ilgi gördü ve bu konserden sonra Türkiye çapında tanınmaya başladı. Aynı yıl “Beklenen Şarkı” filmiyle sinemaya adım attı. Bu film gişede büyük başarı kazanınca ardı ardına filmlerde rol almaya başladı ve yaklaşık 20 filmde başrol oynadı. Genellikle filmlerinde kendi hayatından kesitler sunan veya bir şarkıcıyı canlandıran rolleri üstlendi.

Sahne hayatı ise 1955 yılında İstanbul’daki efsanevi Maksim Gazinosu‘nda başladı. Kendine özgü yorumu, güçlü sesi, sahne hakimiyeti ve seyirciyle kurduğu sıcak diyalogla kısa sürede gazinoların aranılan ismi oldu. Sahneye T şeklinde bir podyum kurdurarak seyircisine daha yakın olma anlayışını getirdi. Yüzlerce plak ve kaset doldurdu, birçok şarkısı altın plak ödülü kazandı. Sadece yorumcu değil, aynı zamanda çok başarılı bir besteci ve söz yazarıydı. Üç yüzden fazla şarkıya imza attı. Türk Sanat Müziği‘ne yaptığı katkılar ve getirdiği yeniliklerle bu müziğin geniş kitlelerce sevilmesinde büyük rol oynadı.

Bir Stil İkonu: “Sanat Güneşi”nin Kostümleri ve Tarzı

Zeki Müren denince akla gelen en önemli özelliklerden biri de şüphesiz onun eşsiz tarzı ve sahne kostümleriydi. Güzel Sanatlar Akademisi’ndeki desen eğitiminin de etkisiyle, sahne kostümlerinin çoğunu kendisi tasarladı. Dönemin alışılmış kalıplarının dışına çıkarak son derece gösterişli, feminen detaylar içeren, bol taşlı, payetli ve renkli kostümler giydi. Bu kostümler, onun sahne şovunun ayrılmaz bir parçasıydı ve büyük ilgi görüyordu. Makyajı, takıları ve saç stiliyle de her zaman dikkat çekti. Toplumun cinsiyet rolleri konusundaki katı algılarını zorlayan bu androjen tarzı, onu hem bir moda ikonu haline getirdi hem de zaman zaman eleştirilere neden olsa da, onun özgünlüğünün ve cesaretinin bir ifadesiydi.

“Paşa”nın Halkla İlişkisi ve Kişiliği

Zeki Müren, son derece nazik, kültürlü ve Türkçeyi kusursuz kullanan bir sanatçıydı. Halkla kurduğu samimi iletişim, mütevazı tavırları ve yardımseverliği ile milyonların sevgisini kazandı. Sahnedeki güçlü duruşu ve saygı uyandıran tavrı nedeniyle zamanla halk arasında “Paşa” lakabıyla anılmaya başlandı. Bu lakap, onun sanatındaki ve kişiliğindeki ağırlığı ve saygınlığı ifade ediyordu.

Son Yıllar, Bursa’ya Dönüş ve Veda

Hayatının son yıllarında sağlık sorunları (özellikle kalp rahatsızlığı ve diyabet) nedeniyle sahne hayatından ve göz önünde olmaktan uzaklaşan Zeki Müren, vaktinin büyük bir kısmını çok sevdiği Bodrum’daki evinde ve Bursa‘da geçirmeye başladı.

Sanat hayatının 45. yılında, 24 Eylül 1996’da, TRT İzmir Televizyonu’nda kendisi için düzenlenen ödül töreninde canlı yayında kalp krizi geçirerek hayata veda etti. Ironik bir şekilde, yıllar sonra ilk kez seyircisiyle buluştuğu ve mikrofon uzatıldığı bir anda son nefesini vermesi, tüm Türkiye’yi yasa boğdu. Cenazesi, vasiyeti üzerine Bursa‘ya getirildi ve Ulu Cami‘de kılınan cenaze namazının ardından on binlerce seveninin katılımıyla Emir Sultan Mezarlığı‘na defnedildi.

Mirası ve Bursa’daki İzleri

Zeki Müren, Türk Sanat Müziği‘ne yaptığı katkılar, unutulmaz şarkıları, filmleri, eşsiz tarzı ve halkın gönlündeki yeriyle ölümsüzleşmiş bir sanatçıdır. Ölümünün üzerinden yıllar geçmesine rağmen şarkıları hala dinlenmekte, tarzı konuşulmakta ve “Sanat Güneşi” olarak anılmaya devam etmektedir. Bodrum’daki evi, Kültür Bakanlığı tarafından Zeki Müren Sanat Müzesi‘ne dönüştürülerek ziyarete açılmıştır.

Bursa için ise Zeki Müren, şehrin yetiştirdiği en büyük değerlerden biridir. Doğduğu Hisar semti, okuduğu okullar ve son yolculuğuna uğurlandığı Emir Sultan Mezarlığı, onun Bursa‘daki somut izleridir. Mezarı, yıl boyunca sevenleri tarafından ziyaret edilmektedir.

İpucu: Bursa‘yı ziyaret ettiğinizde, Emir Sultan Camii ve Külliyesi‘ni gezdikten sonra hemen yanındaki mezarlıkta bulunan Zeki Müren‘in kabrini ziyaret ederek “Sanat Güneşi”ne bir selam verebilirsiniz. Ayrıca Bodrum’a yolunuz düşerse, sanatçının kişisel eşyalarını ve kostümlerini görebileceğiniz Zeki Müren Sanat Müzesi’ni gezmek de etkileyici bir deneyim olacaktır.

Kaynaklar Bu yazı hazırlanırken aşağıdaki genel bilgi kaynaklarından ve kamuya açık verilerden yararlanılmıştır:

• Wikipedia – Zeki Müren
• Zeki Müren Sanat Müzesi (Bodrum) – T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (Resmi müze sayfası veya ilgili bakanlık sayfası)
• TRT Arşiv Kayıtları ve Belgeselleri (Genel TRT Arşiv sitesi)
• Biyografi Siteleri (Örnekler: biyografi.info, biyografi.net.tr vb.)
• Bursa Yerel Tarih Kaynakları ve Haber Arşivleri (Spesifik linkler araştırılan konuya göre değişir)
• Çeşitli Müzik ve Sinema Tarihi Kaynakları (Spesifik linkler araştırılan konuya göre değişir)

(Not: Bu liste, araştırma sırasında başvurulan temel kaynaklardan bazılarıdır ve içeriğin özgün bir şekilde sentezlenerek oluşturulduğunu belirtmek isterim.)